Kaapstad – Inwoners van het Zuid-Afrikaanse marinestadje Simon’s Town gebruiken hun verrekijkers doorgaans om te speuren naar walvissen in de baai. Maar begin december 2022 waren de lenzen op iets anders gericht. Midden in de nacht had een schip aangelegd met de naam Lady R. Dit was een Russisch cargoschip dat op een Amerikaanse zwarte lijst stond omdat het mogelijk werd gebruikt voor wapenvervoer. Zij met de verrekijkers meldden dat er in het holst van de nacht spullen werden geladen en gelost. De Zuid-Afrikaanse regering weigerde mededelingen te doen, behalve dat het hier een transactie betrof die vóór covid was afgesloten. De consensus was dat Rusland wapens en munitie aan Zuid-Afrika had geleverd. Daarmee leek de kous af.

Totdat de Amerikaanse ambassadeur voor Zuid-Afrika, Ruben Brigety, deze maand tijdens een persconferentie zei dat hij er zeker van is dat er Zuid-Afrikaanse wapens aan boord van Lady R werden gebracht. Zo zeker was hij daarvan dat hij zijn ‘leven erom zal verwedden’. Dat veranderde de zaak, want Zuid-Afrika zou daarmee afwijken van het wapenembargo dat de Europese Unie en de Verenigde Staten tegen Rusland hebben afgekondigd. Bovendien zou het land niet langer kunnen volhouden dat het neutraal is in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.

De Zuid-Afrikaanse minister van Internationale Betrekkingen riep ambassadeur Brigety op het matje, waarna die zich verontschuldigde voor de manier waarop hij zijn vermoedens had geuit. Maar de beschuldigingen zelf trok hij niet in. President Cyril Ramaphosa gelastte een onderzoek en zond een delegatie naar Washington voor overleg.

De consequenties kunnen pijnlijk zijn. Na China zijn de Verenigde Staten de belangrijkste importeur van Zuid-Afrikaanse goederen. Bovendien profiteert Zuid-Afrika van Amerikaanse hulpprogramma’s zoals de African Growth and Opportunity Act die de export naar de Verenigde Staten faciliteert. Het stopzetten van die steun zou een enorme klap voor de fragiele Zuid-Afrikaanse economie betekenen.

De Zuid-Afrikaanse liefde voor Rusland gaat terug naar de tijd van de apartheid, toen de Sovjet-Unie als een van de weinige landen de Zuid-Afrikaanse bevrijdingsbewegingen steunde. En onlangs kwam boven water dat de Russische oligarch Viktor Vekselberg, die flinke belangen heeft in de Zuid-Afrikaanse mijnbouw, een belangrijke financier is van het al ruim 25 jaar regerende anc. Ook Vekselberg komt voor op een Amerikaanse zwarte lijst.