‘Ja’, zei Hoyte van Hoytema, ‘gaaf.’

Het is fijn als jouw gedachten samenvallen met die van de Zomergast. In dit geval had de wereldberoemde cameraman net zijn eerste fragment laten zien. Michael Manns Miami Vice. Nu was Miami Vice van voor mijn tijd, maar de eindeloze herhalingen op RTL5 gingen niet langs me heen. Als ik het me goed herinner, bestond tachtig procent van Miami Vice uit shots van Don Johnson die in snelle auto’s door Florida reed. De andere twintig procent waren shots van polo’s met hun kraagje omhoog.

In Van Hoytema’s fragment gaan detectives Crockett en Tubbs op zoek naar een drugdealer (nu waren ze áltijd op zoek naar een drugdealer). Ze praten niet. De camera speelt met hun sportwagen, zoomt in, zoomt uit, dan weer statisch filmend, dan weer meebewegend. Met Dire Straits’ ‘Brothers in Arms’ lekker existentialistisch op de soundtrack.

These mist covered mountains/ Are a home now for me/ But my home is the lowlands/ And always will be.

Miami Vice zat boven op de Zeitgeist, zei Van Hoytema. In stijl vooral. Maar wat voor hem vooral bleef hangen waren de beelden en de muziek. Dat zijn de manieren waarop je gevoel schept. Van Hoytema zag zichzelf als ‘sfeertjesmaker’. Hij was zijn rol om een script te lezen en vervolgens een gevoel op de kijker over te brengen. Hij zei: ‘De kijkers moeten het verhaal kunnen voelen, niet alleen begrijpen op een intellectueel niveau.’

Dit was ook wat de avond was. Van Hoytema werd niet door interviewer Theo Maassen geduwd richting definities of statements over wat ‘echte cinema’ is. Het ging om gevoel, om bezieling, om ‘ja, gaaf.’ Dat leverde bevlogen tv op.

Van Hoytema filmde Tomas Alfredsons Tinker Tailor Soldier Spy, Spike Jonze’s Her, Christopher Nolans Interstellar, Tenet en Dunkirk, Sam Mendes’ James Bond-film Spectre. Gigantische films, met gigantische sterren. Het was vast Maassens interviewers-eer te na om te vragen: ‘Hoe is Daniel Craig in het echt?’ maar als kijker thuis leefde je op toen Van Hoytema beschreef hoe het is om met Christopher Nolan (‘Chris’) samen te werken. Op een bepaalde manier had hij het gevoel dat ze met Oppenheimer ‘de grootste studentenfilm ter wereld’ hadden gedraaid. Ze werkten zonder storyboard, want op die manier hielden ze ‘een grotere nieuwsgierigheid’ naar de scène. Ze wilden niet vooraf bepalen wat ‘de mood’ van een acteur was, hoe hij door een ruimte bewoog.

Hij beschreef zijn samenwerking met Chris Nolan (ik ga nu ook Chris zeggen) als ‘punk’. Als kijker ben je geneigd om te denken dat films met honderd miljoen budget gepland en uitgedacht zijn met chirurgische precisie, maar filmen was een kwestie van improviseren, van toeval, van gevoel. Hij zag zijn kunstvorm als ‘een reactionaire vorm van werken.’ Filmen was ‘down, dirty en banaal.’

Wat de chronologie van het leven van zijn gast betreft, lijkt Theo Massen behoorlijk op serendipiteit te vertrouwen. Dingen moeten toevallig ter sprake komen. Van Hoytema was twee keer afgewezen op de filmschool en probeerde het dus dan maar op een Poolse filmschool. Die was klassiek, streng. Studenten leerden verouderde technieken – zoals decors op een bepaalde manier schilderen om extra diepte te suggereren.

Hij vond het niet nodig zijn diploma te halen. In de veronderstelling dat hij onmisbare kennis bezat ging hij terug naar Nederland. Van Hoytema vertelde heel bescheiden over die terugkeer, zoals hij overal bescheiden over vertelde: niemand zat op hem te wachten. Zo bijzonder was zijn Poolse kennis niet. Maar zijn mentoren, de cineografen Robbie Müller (over wie hij een stuk documentaire liet zien) en Jules van den Steenhoven ontfermden zich over hem. Langzaam begon zijn carrière wat te worden, tot hij via Tomas Alfredsons uitzonderlijke vampierfilm Let The Right One In een internationaal publiek haalde en naar Hollywood werd gehaald.

In alles leek Van Hoytema bescheiden en beschaafd. Hij gaf leiding aan zo’n veertig man op de set. Je vroeg je af wat voor soort baas hij was. Schold hij wel eens? Heerlijk was zijn fragment uit de documentaire Directed by Tarkovsky waarin je te zien krijgt hoe de Russische filmmaker implodeert als op de set alles misgaat tijdens een shot waar je maar één kans voor hebt (een huis dat speciaal wordt afgebrand voor zijn film, brandt op de verkeerde manier uit). ‘Dit is hoe goed we nu zijn,’ verzuchtte Tarkovsky en Van Hoytema lachte. Hij kende het gevoel. Down, dirty en banaal.

Natuurlijk Tarkovsky. Elke filmmaker wil het áltijd over Tarkovsky hebben. En natuurlijk liet hij Michael Cimino’s Heaven’s Gate zien, de kunstzinnige western die zo hard flopte dat er een studio door failliet ging.

Perfecte Zomergasten-fragmenten trouwens; als je die hele films (vast heel cultureel verantwoord, maar god, wat pompeus) wilt kijken moet je engelengeduld hebben. Maar zo’n lang fragment is perfect.

Onder Maassen lijkt Zomergasten meer over de bezieling in het werk van de gast te gaan dan over het leven. Dat is zeer welkom, al had ik natuurlijk meer willen weten. Wie is je vader, wie is je moeder? Wat een geweldenaren moeten dat zijn, aangezien ze hun kind ‘Hoyte van Hoytema’ durfden te noemen. En ik had gevraagd: hoe kom je aan dat horloge? Waar kocht je ‘t? Hoe duur was-t? Ik denk altijd: cameramannen zijn gek op techniek, die hebben nooit zomaar een horloge, daar zit vast een heel verhaal achter.

Volgende week treft Maassen PvdA-politica Khadija Arib, die met ophef uit de Kamer vertrok. Dan zullen leven en persoonlijkheid meer de hoofdmoot vormen, vermoedelijk. Dus dan zal Maassen minder de vriendelijke mee-bewonderende interviewer moeten zijn. Spannend maar weer.