Toen Anish Giri op maandag 15 september het FIDE Grand Swiss in Samarkand had gewonnen door de Amerikaan Hans Niemann in de laatste ronde te verslaan, zei hij op het internetkanaal van de FIDE dat hij de nacht daarvoor ‘gevisualiseerd’ had dat hij al van Niemann had gewonnen.

‘Er was een techniekje en… ik zag mezelf winnen. Toen ging ik iets te ver en begon ik te denken wie er in mijn team voor het kandidatentoernooi zouden zitten. Ik zei dat ik op dat punt moest stoppen, want het ging te ver.’

Die uitdrukking ‘het gaat te ver’ zal menig schaker bekend voorkomen. Giri zal bedoeld hebben dat hij de huid van de beer niet moest verkopen voor hij die geschoten had, maar hij zei het met een formule die hij duizenden keren eerder gebruikt moet hebben, tegen zichzelf of tegen een secondant of iemand anders die hem hielp bij het analyseren van een stelling: ‘Dit is te ver’, wat betekent dat de analyse niet meer relevant is, omdat wat je bekijkt waarschijnlijk nooit op het bord zal komen. Ik heb het zelf ook vaak gezegd.

Schakers gebruiken vaak schaaktechnische formules om gebeurtenissen uit hun leven te beschrijven. Een mooi voorbeeld is Boris Spassky, die over zijn eerste vrouw na de scheiding zei: ‘We waren als lopers van ongelijke kleur’. Lopers die op het bord wel bij elkaar in de buurt kunnen komen, maar elkaar nooit aan kunnen raken.

Het was een spannende laatste ronde. Vijf spelers stonden met zeven punten uit tien partijen bovenaan en behalve veel geld konden er ook twee plaatsen worden verdiend in het kandidatentoernooi van volgend jaar. Wat die twee plaatsen betreft, zou bij gelijk eindigen een tiebreaksysteem gelden.

Het grote rekenen kon al de avond daarvoor beginnen. Vroeger werd er vaak een tiebreaksysteem toegepast dat gebaseerd was op het aantal punten dat de tegenstanders van de koplopers hadden behaald. Dat kon dus nog in de laatste ronde veranderen.

Ik herinner me goed de laatste ronde van de olympiade van 1980 in Valletta, de hoofdstad van Malta. De Sovjet-Unie en Hongarije hadden evenveel punten gescoord, maar wie de olympiade zou winnen hing af van de tiebreak, en die tiebreak hing tenslotte af van de uitslag van de wedstrijd tussen Griekenland en Schotland, twee landen diep op de ranglijst.

Toen de cijferaars dat hadden uitgerekend en het nieuws zich had rondgesproken, renden spelers en toeschouwers naar de laatst overgebleven partij tussen Griekenland en Schotland, van Stephen Swanson en Georgios Makropoulos. Die laatste zou later lange tijd de de facto leider van de FIDE worden.

Het was grappig om de verbaasde gezichten te zien van de Griek en de Schot, die in het begin geen idee hadden waarom iedereen opeens naar hun partij kwam kijken. Griekenland won en daardoor won de Sovjet-Unie de olympiade.
Bij de Grand Swiss in Samarkand gold een ander tiebreak systeem. Het ging daar om de gemiddelde rating van de tegenstanders, en die was al bekend op de avond voor de laatste ronde. Alle spelers in de top van het klassement konden uitrekenen wat hun kansen waren op een plaats in het kandidatentoernooi bij winst of bij remise. Giri en Niemann rekenden uit dat hun kans op die plaats na een onderlinge remise zeer klein zou zijn.

Giri won de partij zoals hij al een paar keer had gewonnen in het toernooi. Een voordeeltje uit de opening dat onder een microscoop zichtbaar was en daarna geduld en geweldige eindspeltechniek. Hij was de enige van de kopgroep die zijn partij in de laatste ronde won, dus een tiebreak was niet meer aan de orde.

Giri zei dat hij erg blij was en hij beloofde dat hij zich heel goed op het kandidatentoernooi zou voorbereiden. Ik was jarig op die dag en ik was ook blij, alsof Giri me met zijn overwinning een verjaardagsgeschenk had gegeven.
Hij speelde eerder in de kandidatentoernooien van Moskou 2016 en Jekaterinenburg 2000. Sindsdien viel hij op zijn slechtste moment op de lijst van februari van dit jaar naar de 23ste plaats. Na dit laatste toernooi is hij zevende op de live wereldranglijst, terug naar waar hij hoort. Hij is 31 jaar, een leeftijd waarop veel grote schakers op het toppunt van hun kunnen waren.