Theo Maassen was duidelijk onder de indruk van zijn laatste zomergast van dit seizoen. En hoe kan het ook anders, bij iemand met deze staat van dienst en duizelingwekkend cv. Alida Dors (Amsterdam, 1977) is theatermaker en choreograaf, en sinds 2020 artistiek directeur van Theater Rotterdam. Ze maakte de choreografie voor The Story of Travis, een toneelstuk geregisseerd door Romana Vrede dat geselecteerd is voor herneming tijdens het Nederlands Theaterfestival komend seizoen. Een stuk waarbij Maassen had moeten huilen, zo vertelde hij, de taal van de dans had hem onverhoeds geraakt. Het was een van de momenten deze avond waarop Dors iets van haar gereserveerdheid liet zakken, en duidelijk vergenoegd was met de emotie die ze kennelijk bij hem had weten op te roepen. Precies ook dat waarvoor volgens haar dans bij uitstek het medium is, om hoofd, hart en buik gelijktijdig te bestormen.

Ik had graag willen zien hoe Dors zelf danst, wat ze erover vertelde klonk machtig, sowieso de invloeden en talenten die zij in zich verenigt maakt dat je álles van haar wil weten, hoe doet ze het, boksen, turnen, kunstschaatsen, allemaal op hoog niveau, en dan ook nog breakdancen, het zelf doen én anderen hierin choreograferen. En dan toch fiscale economie, en later sociologie, gaan studeren, want dat is wat je vader je graag ziet doen.

Ik kon soms bijna niet naar het gezicht van Maassen kijken, zo stoer vond hij het allemaal, ik zag het want ik voelde datzelfde onmachtige ontzag, het is iets waar je ook in kan blijven steken, waardoor je bijna op dingen vergeet door te gaan, bijvoorbeeld de vader, die een boksschool in de Pijp had, en zijn dochter de naam gaf van een tot slaafgemaakte vrouw die een verschrikkelijke jaloezie ontketende en daar verschrikkelijk voor werd gestraft. Waarom zijn dochters altijd zo ontvankelijk voor de wensen van hun vader? En wanneer kom je daar ook weer een beetje los van?

Juist omdat Dors zich niet ontpopte als een makkelijke prater bleef het een spannende avond. Maassen was de hofmaker, voorovergebogen in toewijding, Dors de ontvanger, gecontroleerd. Een beetje moeizaam was het, maar dat geeft niet, liever moeizaamheid dan glad geklets. En dus ontstond langzaam het beeld van iemand die de hiphop beschouwt als haar ware opvoeder, een onmiddellijke ‘sense of belonging’ ervoer toen ze rond haar zeventiende via haar verkering de ‘scene’ binnen danste. Breakdancen werd haar grote liefde. Dat leer je door te dóen, zo vertelde ze, en daardoor ben je al heel snel creatief, is de stap van danser naar choreograaf klein.

Het ‘learning by doing’ van de hiphop wil Dors ook in haar baan als theaterdirecteur verwezenlijken, in haar aannamebeleid van nieuw talent bijvoorbeeld. ‘Je hebt skills en ik wil ze zien.’ Op zo’n manier hoopt ze te kunnen weg bewegen van ‘die cv-taal’. Niet vragen hoeveel jaar hbo iemand heeft gehad, maar vragen: wie ben jij? Wat denk je te kunnen brengen?

‘Ik denk dat je het heel goed zegt,’ zei ze tegen Maassen, toen die aarzelend vertelde over de emotionele knockout die hij ervoer toen hij The Story of Travis zag. Hij werd aangesproken in een taal die hij niet verstond, en teruggevoerd naar de tijd dat hij zijn broer verloor. Het is wat dans doet, vertelde Dors. Je leert ergens mee dealen, verwerkt het om nieuwe inzichten te krijgen. Zolang je put uit ‘een bron van eerlijkheid’, is dit wat je krijgt. ‘Hoe kun je dit repetéren!’ riep Maassen uit. Laat het zien! dacht ik.

Wat we wel zagen gelukkig waren de toeren die de Franse kunstschaatser Surya Bonaly uithaalde en daarvoor naar Dors’ mening werd ‘gestraft’. Gek genoeg hadden we ook gezien dat ze viel, misschien dat dat ook punten kostte, maar volgens Dors werd ze altijd tekortgedaan. Ze was te gespierd en niet vrouwelijk genoeg. Voor haar was Bonaly een prachtige zwarte ijsprinses, iemand aan wie ze zich kon spiegelen. Terwijl iedereen om Dors heen kunstschaatste op Vivaldi, werd er bij haar een liedje over kokosnoten onder gezet. ‘Ze zocht haar grenzen op,’ zei Dors over Bonaly, ‘ze liet zich niet klein maken’. ‘Het is zelfvertrouwen,’ zei Maassen. Ik dacht: het is woede.

‘Ik zou je niet graag tégen me hebben’

Hoe kan je lichaam zowel kunstschaatsen als thaiboksen, ik had daar graag meer over willen horen. Wat voor meisje was ze? Haar vader trainde haar met thaiboksen, ‘liefdevol maar hard’. Tegen haar eigen kinderen (‘ik heb dubbelbloed kinderen’) zegt ze: ‘Jullie zijn zwarte meiden, en je zult twee keer zo hard moeten werken.’ Maassen: ‘Moet je dat zo zeggen?’ Dors: ‘Dit systeem is niet gebouwd voor de zwarte medemens.’

Maassen vertelde dat hij zijn meiden ook weerbaar probeert te maken. Dat ze grapjes kunnen maken, overgevoeligheid leren kwijt te raken. ‘Ja,’ zei Dors, ‘veerkracht is heel belangrijk. Maar ik heb ook een andere taak, het verhaal van zwart-zijn te vertellen.’
En zo ging het heen en weer, voorzichtigheid van beide kanten. Alleen hierom al was dit een waardevolle avond, een onderzoekend, soms pijnlijk gesprek over ‘white privilege’ en zwart dat ‘het nieuwe goud’ zou zijn. Met fragmenten die net steeds voor wat afleiding en lucht zorgden. Wat ik miste was de bevrijdende lach af en toe. Dors toonde zich tamelijk onwrikbaar, wilde eigenlijk dat Maassen schuld bekende. Wat hij op een intelligente manier niet deed. ‘Wat doet dat met jou?’ vroeg Dors over het excuus dat de koning had gemaakt over het slavernijverleden. Maassen: ‘Ik vind dat koningshuis heel ingewikkeld.’ Wat natuurlijk ook weer het summum van white privilege is, het koningshuis niet serieus nemen.

‘Vind je dat er een vervolg moet komen? Herstelbetalingen?’ was de volgende vraag. Maassen: ‘Ik weet het niet, Alida. Zou het helpen?Géld?’ Hij had een ander idee: alle mensen die nu in die mooie pandjes aan de gracht wonen eruit, en de Bijlmerbewoners erin. Dors: ‘Geld is een goed gebaar. Je kinderen welzijn meegeven.’

Beweging was het grondmotief van de avond, kleurde de fragmenten, maar werd niet echt voelbaar in het gesprek. Er was te veel behoedzaamheid daarvoor van de ene kant, en te veel wantrouwen aan de andere kant. Maar nogmaals, dat was ook mooi. Er bestaat ook vast een dans waarin amper bewogen wordt, en dan toch voel je de effort eronder. Dors benoemde zelf de la waaruit ze put om haar werk te doen als een emotionele la, gevuld met pijn, verdriet en boosheid. Die la is niet opgeruimd, maar in beweging. Ze voelt de scepsis waarmee naar haar wordt gekeken, zijnde de eerste zwarte vrouw op die plek, maar tegelijkertijd ervaart ze haar werkomgeving als een ‘warm, nieuwsgierig’ bad. Vermoeiend? Ja. Joyfull? Nog meer.

Maassen, op z’n allerontwapenendst: ‘Ik vind je zo krachtig. Ik zou je niet graag tégen me hebben.’

Time’s up. Zo zei Dors het niet, maar daar kwam haar uiteenzetting over wat er nu gaat verschuiven op neer. We snappen het systeem, spreken de taal, know the deal. En zij, in haar positie, met haar kennis en kunde, zet de deur open. We zien het haar doen.