Soms kan ik me overdag al verheugen op de avond. Overdag is de wereld vol van berichten over president Trump en zijn rechterhand Musk die in razend tempo de democratie afbreken, van de opmars van radicaal-rechts in Europa, van minister Faber die met een houwdegen de rechten van asielzoekers kort … ’s Avonds is er die andere wereld.

1.

Al weken vertoef ik in Halifax, een plaats in het midden van Engeland, in de jaren dertig van de negentiende eeuw, in de wereld van Anne Lister, op wier dagboeken de HBO-serie Gentleman Jack is gebaseerd. Na The Diplomat (Netflix), duizelingwekkend snel en modern, ongeveer het tegenovergestelde. Lister (1791-1840) – geweldig gespeeld door Suranne Jones, bekend van onder andere DC Rachel Bailey uit de Britse politieserie Scott & Bailey – is landeigenaar en zakenvrouw, ze graaft naar kolen, doet in aandelen, reist door Europa. En ze houdt van vrouwen, van ‘the fairer sex’, zoals zij het noemt – wat haar in Halifax de spotnaam gentleman Jack, negentiende-eeuws slang voor ‘lesbienne’, bezorgt. Ze hield zesentwintig dikke, in codetaal, dagboeken bij en veertien reisdagboeken. Die werden vijftig jaar na haar dood ontdekt achter de houten lambriseringen van het landhuis Shibden Hall, waar zij met haar geliefde Ann Walker woonde.

Ik heb nog maar één aflevering te gaan, die stel ik steeds uit want daarna is het over; na twee seizoenen annuleerde HBO het vervolg van de serie in 2022. Sally Wainwright, de producer en scriptschrijver, zoekt sindsdien een nieuwe streamingsdienst. Fans zijn daarom de Save Gentleman Jack-campagne begonnen, https://womenshistorynetwork.org/the-cancellation-of-gentleman-jack/ maar ik vrees dat ik het voorlopig zonder Anne Lister moet doen.

2.

De laatste tijd moet ik vaak denken aan Lionel Shrivers laatste roman Mania, vertaald in het Nederlands als Waanzin. De Amerikaanse Shriver, van We moeten het even over Kevin hebben, wordt een ‘literaire provocateur’ genoemd sinds ze in 2016 tijdens een toespraak tegen identiteitspolitiek in fictie pleitte. Ze zei dat schrijvers het recht moeten hebben ‘om vele hoeden op te zetten’, waarop ze een sombrero opzette en werd beschuldigd van ‘culturele toe-eigening’. Ze is kritisch op elke vorm van ideologische terreur. Dat is wat ze in Waanzin op een satirische manier aan de kaak stelt. Het boek speelt in een Amerika waar intelligentie taboe is geworden; het is verboden iemand stom of dom te noemen, diploma’s doen er niet meer toe. Op maoïstische wijze worden mensen verklikt. De hoofdpersoon, met wie Shriver zichzelf identificeert, raakt haar baan en haar beste vriendin kwijt. Vervolgens draait het om: dan is domheid opeens met dezelfde terreur taboe. Shriver beschrijft nauwgezet de gekte waarin die samenleving terechtkomt – en die lijkt angstvallig veel op wat er nu in de Verenigde Staten gebeurt.

3.

Ik had geen idee waar ik precies heenging toen ik afgelopen zondag – de zon scheen, maar toch hadden we hier zin in – de bioscoop instapte, behalve dat ik wist dat Daniel Craig, voorheen James Bond, de hoofdrol speelde in Queer. Ik belandde in een sensuele, verontrustende film, eindeloos traag, vol verlangen, met veel tequila (het speelt in Mexico), heroïne en hallucinerende beelden tijdens een ayahuasca-trip in de jungle. De film, gebaseerd op de gelijknamige novelle van William S. Burroughs uit de jaren vijftig, vertelt nauwelijks een verhaal, behalve dat van een onbeantwoorde liefde (van de oude Craig, weergaloos gespeeld, op een veel jongere man) en diepe, beklemmende eenzaamheid.