Berlijn – Heeft Elon Musk dan toch gelijk gehad? In Duitsland is de rechts-populistische AfD bij de deelstaatverkiezingen in Hessen de op één na sterkste partij geworden en in Beieren, met een minieme achterstand, de op twee na sterkste. De winst van deze regionale AfD-afdelingen op zondagavond wordt gezien als een directe ‘afstraffing’ van de links-liberale regering van spd, Groenen en fdp. Voor de meeste AfD-kiezers is migratie het belangrijkste thema geweest.

De deelstaatverkiezingen zijn daarmee het eerste politieke gevolg van het nieuwe migratiedebat dat afgelopen maanden in Duitsland is losgebarsten. Dit ontstond allereerst door het snel toegenomen aantal vluchtelingen en asielzoekers en de daaropvolgende overbelasting van de opvang in diverse gemeenten, gevolgd door de harde aanvallen van de rechtse oppositiepartijen cdu en AfD op het regeringsbeleid.

Daarbij kwam ook ineens de Amerikaanse tech-investeerder Elon Musk in de regionale Duitse politiek om de hoek kijken. Een paar dagen voor de deelstaatverkiezingen deelde hij een bericht op X van een rechts-georiënteerd Italiaans account. Het bericht bekritiseerde de Duitse overheid omdat die schepen van hulporganisaties subsidieert waarmee vluchtelingen op de Middellandse Zee worden gered. ‘Weet het Duitse publiek dit?’ schreef Musk erbij. Hij maakte daarmee de beslissing van de Bondsdag om tot 2026 een aantal ngo’s voor vluchtelingenhulp op zee met acht miljoen euro te steunen bij een breder publiek bekend. Dit besluit had eerst al de afkeuring van de Italiaanse regering opgeroepen. Die verwijt Duitsland dat het door dit soort hulp meer vluchtelingen naar Europa aantrekt die dan in Italië aan land komen. En ook Musk bleek erdoor geïrriteerd.

Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken diende Musk overigens direct van repliek: ‘Ja. En men noemt het levens redden.’ Waarop Musk antwoordde: ‘Eerlijk gezegd betwijfel ik of de meerderheid van het Duitse publiek hier achterstaat.’ De winst van de AfD wijst er weliswaar niet op dat de Duitse meerderheid het regeringsbeleid ook echt afkeurt, wel laat het zien dat een nieuwe polarisatie rond migratie is ontstaan.

Het succes van de AfD werd tot nu toe vooral verklaard als een fenomeen uit Oost-Duitsland – een gevolg van de slecht verwerkte ddr-geschiedenis en van economische malaise. Beieren en Hessen zijn daarentegen twee van de meest welvarende West-Duitse deelstaten. Ook daar is de AfD nu een sterke politieke kracht geworden.