Meestal zou ik me ergeren als het U.S. State Department, het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, een stemadvies zou geven voor het congres van de FIDE. Waar bemoeien ze zich mee, zou ik denken. Maar omdat ik het eens was met dat advies, en het om een belangrijke zaak ging, had ik er vrede mee.

Net als bij andere sportbonden mogen Rusland en Belarus niet meedoen aan wedstrijden onder auspiciën van de FIDE. Hun vlaggen en volksliederen zijn in de ban. Individuele schakers mogen, mits ze zich niet als voorstander van de oorlog tegen Oekraïne hebben laten kennen, wel spelen onder de vlag van de FIDE of van een ander land.

Na de olympiade in Boedapest was er op 21 en 22 september de Algemene Vergadering van de FIDE, het hoogste orgaan van de wereldschaakbond, waar afgevaardigden van alle aangesloten bonden stemmen over gewichtige zaken. Voor 22 september stond een voorstel van Kirgizië op de rol dat de wereldschaakbond had kunnen splijten. Ze stelden voor om de sancties tegen Rusland en Belarus op te heffen.

Als het voorstel werd aangenomen zou de FIDE alleen staan in de internationale sportwereld. Europa en de Verenigde Staten zouden het niet accepteren. Maar was er echt een kans dat het Kirgizische voorstel werd aangenomen? Als Nederlander dacht je van niet, maar er zijn veel landen die vinden dat als Rusland wordt veroordeeld, nog heel wat andere landen ook veroordeeld kunnen worden. Er zijn ook landen waar de schaakbond ongeveer honderd leden heeft en het stemgedrag onvoorspelbaar is. Het leek een dubbeltje op zijn kant, en de FIDE moest een list bedenken om te overleven.

Twee dagen voor de stemming publiceerde het Amerikaanse ministerie een verklaring die eindigde met de woorden: ‘Nu schakers in Oekraïne gedood worden door Russische troepen is er geen plaats voor Russische of Belarussische vlaggen bij schaaktoernooien. We dringen er bij nationale schaakbonden op aan om door te gaan met #StandWithUkraine.’

Een dag eerder had Magnus Carlsen zich ook uitgesproken tegen het Kirgizische voorstel. Hij was toen net benoemd door de FIDE tot de ‘GOAT,’ the greatest of all time.

De FIDE matigde zich daarmee wel wat aan. De paus is alleen onfeilbaar als hij ex cathedra spreekt om een jarenlange discussie met kardinalen, bisschoppen en leken te beslechten onder het motto ‘Roma locuta, causa finita’. Er moet een keer een einde komen aan de discussie. Maar over de schaakgoat is zo’n discussie nog lang niet beëindigd en toch denkt de FIDE al te kunnen zeggen wie de grootste schaker aller tijden is. Ik stem voor Mikhail Tal.

Carlsen aanvaardde de onderscheiding, maar zei dat hij nog niet de prestaties had verricht van Garry Kasparov, die van 1985 tot 2000 wereldkampioen was. Er werden die dag veel schakers door de FIDE geëerd, maar Kasparov was er niet bij. Dat kon misschien ook niet, omdat de FIDE nog steeds een Russische president heeft. In Rusland is Kasparov bestempeld tot ‘buitenlandse agent’.

Toen het Kirgizische voorstel aan de orde kwam, liet de Russische FIDE-president Arkady Dvorkovitsj zich vervangen door de Indiër Anand, een van zijn vicepresidenten. Anand presenteerde een compromis: niet de sancties opheffen, zoals Kirgizië wilde, maar ze in stand houden met een kleine uitzondering: ‘kwetsbare groepen’ zoals mensen met een beperking en kinderen onder de twaalf jaar zouden wel onder de Russische vlag mogen spelen.

Oud-wereldkampioen Anand is een algemeen geliefde schaakheld. Hij vertegenwoordigt India, dat je een ongebonden land kunt noemen. Het is moeilijk om te stemmen tegen mensen met een beperking en kinderen. Het compromis werd met een grote meerderheid aangenomen. Een breuk in de FIDE was voorkomen. Mensen met een beperking en de kinderen hadden de bond gered.

Jan Nepomniatsjtsji was een van de 44 prominente Russische schakers die zich in april 2022, kort na de Russische inval in Oekraïne, in een open brief aan Poetin scherp tegen die oorlog uitspraken. Veel van die ondertekenaars zijn uit Rusland geëmigreerd, maar Nepom woont er nog.

Eind september speelde hij twee toernooien tegelijk. Hij was in Shusha, een stad in de door Azerbeidzjan heroverde regio Nagorno-Karabakh, voor het Vugar Gashimov Memorial, een tweedaags toernooi van rapid- en blitzpartijen. Ondertussen speelde hij ook in de Julius Baer Generation Cup, een tweedaags online toernooi dat werd gewonnen door Magnus Carlsen. Nepom werd uitgeschakeld door de Fransman Maxime Vachier-Lagrave. Hij won dat Gashimov Memorial, maar na afloop zei hij toch dat hij met die twee toernooien tegelijk meer in zijn mond had genomen dan hij kon kauwen.