Parijs – ‘Onverklaarbaar’ en ‘onvergeeflijk’ noemde Emmanuel Macron het dodelijke schot op de zeventienjarige Nahel die tijdens een verkeerscontrole in Nanterre besloot door te rijden. Tegelijkertijd riep de president na het viraal gaan van de beelden en de geluidsopname – ‘Ik schiet je een kogel door je kop’ – van de aanhouding op tot kalmte. Maar dat kon de geweldsexplosies, brandstichtingen en plunderingen in Nanterre en andere Franse steden niet voorkomen.

De slechte sociaal-economische situatie van de bewoners in de achterstandswijken, de gespannen relatie met de politie en het racisme maken de woede legitiem, verklaarde Michel Kokoreff afgelopen week tegenover de Franse online-krant Médiapart. Al sinds 2005, nadat twee jongens op de vlucht voor de politie in een elektriciteitshuisje werden geëlektrocuteerd, analyseert de docent sociologie aan de Universiteit van Parijs de opstanden in de Franse voorsteden na politiegeweld met dodelijk gevolg. Hij ziet de geschiedenis zich herhalen: ‘Dezelfde oorzaken zorgen voor dezelfde effecten.’ Armoede, werkloosheid, kwetsbaarheid en het voortijdig de school verlaten zijn ‘structurele oorzaken’ en daar komen dan nog uitsluiting en discriminatie bovenop.

Ook de structurele problemen binnen het politieapparaat, waaronder het verkorten van de opleiding en de te makkelijke omgang met vuurwapens, zijn bekend. Nu echter signaleert Kokoreff een ‘fascistisch moment’. Stonden de politievakbonden voorheen ter linkerzijde van het politieke spectrum, tegenwoordig bevinden ze zich aan extreem-rechtse zijde, die van het Rassemblement National ‘of erger’.

Deze keer zit de politieagent, wegens doodslag die onbetwistbaar op beeld staat, wél in voorlopige hechtenis, stelde advocaat Jean-Pierre Mignard in dagblad Libération. Toen hij in 2005 de families van de twee geëlektrocuteerde jongens vertegenwoordigde, volgde er ‘geen enkele sanctie op het politieoptreden’. De overheid heeft volgens de advocaat de loyaliteit van de politie nodig, getuige de kritiek van Macron op een eerder gewelddadig politieoptreden, waarna ‘politieauto’s met zwaailicht overal protestacties uitvoerden’. Net als Kokoreff ziet Mignard de oplossing in een wetsaanpassing van het wapengebruik door de veiligheidstroepen die nu – overigens door ingrijpen in 2017 van Macron zelf – te veel ruimte openlaat voor een ‘onzorgvuldige beoordeling van een onrechtmatige daad’. Mignard pleit voor een hoge autoriteit ter controle van de politie, oftewel een gedragscode veiligheid. Vooralsnog dient de hele beroepsgroep zich volgens de advocaat te buigen over de vraag: hoe de orde te handhaven zonder wanorde te scheppen?