Nederland loopt vast, je hoort het overal dezer dagen. Denk aan woningbouw, verduurzaming en stikstofreductie. De reden zou zijn dat we alles te ingewikkeld maken. Een cynicus zou eraan toe kunnen voegen dat fossiele subsidies en het bewaren van rust en orde op de A12 belangrijker gevonden worden dan deze ‘dossiers’. Zelf zou ik als goede tweede verklaring willen voorstellen het idee (nog steeds) dat de industrie het vooral zelf moet doen, en dan gebeurt het vaak niet. De slager die zijn eigen vlees keurt zal niet snel een boete krijgen, en dus niet de stikstof reduceren of betaalbaar bouwen.

Laat ik die hypothese eens testen met een onderzoek naar de jongste loot aan de vastloopboom: er zwerft te veel plastic afval door Nederland. Negentig procent van het afval moet verzameld worden, Nederland loopt vast bij twee derde. Verder komen we niet. Dat doet niets af aan de verantwoordelijkheid om plastic zwerfafval te verminderen. Die verantwoordelijkheid is belegd bij Stichting Afvalfonds Verpakkingen. Wie zijn dat? Ga naar afvalfondsverpakkingen.nl en klik door naar ‘over ons’. Het wordt je niet gemakkelijk gemaakt.

Eerst kun je een video bekijken (die sloeg ik over). Scrol door en je vindt een peuter in een bloemenweide als verduidelijking van de kop ‘Makkelijke recycling voor een circulair duurzaam systeem’. Verder maar weer. Het volgende tekstblok meldt ‘producenten en importeurs zijn bij wet verantwoordelijk voor de inzameling en recycling van de verpakkingen die zij op de Nederlandse markt brengen. Wij voeren namens hen deze producentenverantwoordelijkheid zo efficiënt en effectief mogelijk uit.’ Prima. Maar wie zijn die wij, en hoe doen ze het dan?

Het is ingewikkeld, blijkt als je doorleest. Er is een algemeen verbindende Afvalbeheerbijdrageovereenkomst Verpakkingen 2023-2027, in overeenstemming met de bepalingen ten aanzien van de inzameling en recycling van verpakkingen zoals vastgelegd in het Besluit beheer verpakkingen 2014. Op basis van dit besluit heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten met Afvalfonds Verpakkingen (wie zijn dat?) in 2019 nieuwe afspraken gemaakt en vastgelegd in de Ketenovereenkomst, die een aanvulling en opvolging is van de Raamovereenkomst. Vergeet ook het Besluit kunststofproducten voor eenmalig gebruik niet, dat blijkbaar niet genoeg was, want er is ook een Ministeriële regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik.

Afvalfonds Verpakkingen doet te weinig. Geen wonder

Ik zet een vinkje bij de verklaring: Nederland loopt vast, want we maken het te ingewikkeld. En ik jaag verder naar het antwoord op mijn tweede vraag: laten we nog steeds te veel aan de industrie over? Het wordt een queeste langs tenenkrommende neologismen (de verantwoordelijkheid voor het behalen van de wettelijke recyclingdoelstellingen is een normadressaat). Ik leer dat de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid een UPV is. De Inspectie Leefomgeving en Transport wordt ook wel aangeduid als ILT. Ik worstel mij langs cursieve kreten (Nederland circulair, elke verpakking telt) en ik klik veel op ‘lees door’, in blauwe vervagende letters. Doe ik. En helemaal onderaan, daar staat het dan: ‘Afvalfonds Verpakkingen is een stichting zonder winstoogmerk. Ons bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van producenten en importeurs.’ Ik zet een tweede vinkje.

Geen wonder dus dat Afvalfonds Verpakkingen te weinig doet. Ze wordt vriendelijk gevraagd de rommel van producenten en importeurs op te ruimen, maar dat zijn ze zelf. Ze zeggen ja en amen (zie de peuter en de slogans) maar doen te weinig – zelfs hun website houden ze niet bij. Als voorzitter staat Cees de Mol van Otterloo genoemd, hij werd drie jaar geleden opgevolgd door Hester Klein Lankhorst. Waarom zouden ze zich inspannen; ook de staatssecretaris van Milieu (Vivianne Heijnen, CDA) neemt haar werk niet serieus.

Ze verzuimde bijvoorbeeld een innameplicht in te stellen. Plicht? Plichten zijn er voor burgers, niet voor bedrijven, heeft ze misschien gedacht. In Duitsland en Noorwegen, waar zo’n plicht wel bestaat, ligt de inzameling boven de negentig procent. Maar Vivianne Heijnen volstond vrijdag voorafgaand aan de minsterraad met het uitspreken van haar ontstemming, gevolgd door de tekst: ‘De ILT kan uiteindelijk handhaven.’ In dat ene woordje, uiteindelijk, ligt een heel ethos besloten. Handhaving als uiterste redmiddel en noodzakelijk kwaad.

Misschien loopt Nederland vast, maar trek Nederland dan op dit gebied even los: stel een innameplicht in. Zo ingewikkeld is het niet.