De dreiging van jihadistische aanslagen is in 2024 verder toegenomen. Een vorm van dreiging die opnieuw terrein wint binnen het jihadistische geweldsrepertoire zijn de zogenoemde gestimuleerde en aangestuurde aanslagen, waarbij daders directe instructies ontvangen. In Nederland vormen online geradicaliseerde jongeren een steeds belangrijker onderdeel van het dreigingsbeeld.

 

Redactie, TPO, 25 april 2025 – Dat blijkt uit het donderdag gepubliceerde jaarverslag 2024 van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD).

De jihadistische dreiging nam afgelopen jaar in heel Europa opnieuw toe. Zo stak op 19 september een 22-jarige man twee mensen neer bij de Erasmusbrug in Rotterdam. Eén slachtoffer overleed, de ander raakte zwaargewond. Justitie spreekt van een terroristisch motief, al is er ook sprake van psychische problematiek.

Deze aanval sluit aan bij een breder patroon van jihadistisch geweld: in 2024 werden elf aanslagen gepleegd door jihadisten of extremistische moslims, terwijl tientallen plannen door inlichtingendiensten werden verijdeld – onder andere rond het EK in Duitsland en de Olympische Spelen in Frankrijk.

Verschillende soorten jihadistische aanslagen

Volgens de AIVD zijn er drie hoofdtypen jihadistische aanslagen: geïnspireerd, gestimuleerd en aangestuurd. De afgelopen jaren kwamen vooral geïnspireerde aanslagen voor, waarbij daders zelfstandig handelen op basis van online propaganda.

In Nederland verschuift de dreiging naar een jongere generatie jihadisten, die vooral online actief is.

In 2024 keerde echter ook de ‘gestimuleerde’ aanslag terug: daders zoeken actief contact met ISIS en krijgen instructies over doelwitten of tactiek. Zulke aanslagen werden onder meer gepland rond grote evenementen. Een dodelijke aanval op een diversiteitsfestival in Solingen en een aanval op een joodse man in Zürich passen in dit patroon.

Bij aangestuurde aanslagen, zoals bij het bloedbad tijdens een concert in Moskou waarbij 145 mensen omkwamen, zijn terroristen direct verbonden met een ISIS-afdeling zoals ISKP.

Lees ook Geweld na Ajax-Maccabi was extremistisch en ondermijnt democratische rechtsorde

Internationale jihadistische netwerken

ISIS blijft actief via regionale netwerken, onder meer in Somalië, Syrië en Irak. Meerdere verijdelde plannen in Europa zijn terug te leiden naar deze netwerken.

Tegelijkertijd blijft ISIS wereldwijd oproepen tot aanvallen op joodse en christelijke doelen, aangewakkerd door thema’s als Gaza en koranvernielingen.

De AIVD waarschuwt dat hun jonge leeftijd de dreiging niet vermindert: zo’n twee derde van alle terrorismeverdachten in Europa was vorig jaar jonger dan twintig.

Ook werven ze online mensen die willen uitreizen naar jihadistische trainingslocaties, vaak met concrete reisadviezen.

Jonge jihadisten in Nederland

In Nederland verschuift de dreiging naar een jongere generatie jihadisten, die vooral online actief is. De oorlog in Gaza is daarbij een belangrijk thema. Jongeren raken via sociale media snel beïnvloed door extremistische propaganda en kunnen in korte tijd radicaliseren.

In 2024 werden meerdere jongeren gearresteerd op verdenking van terroristische motieven. Sommigen hadden naar eigen zeggen online contact met ISIS.

De AIVD waarschuwt dat hun jonge leeftijd de dreiging niet vermindert: zo’n twee derde van alle terrorismeverdachten in Europa was vorig jaar jonger dan twintig.

AIVD probeert radicalisering vroegtijdig te stoppen

De AIVD zet in op het voorkomen van verdere radicalisering onder jongeren, zowel bij jihadisten als bij rechtsextremisten. Dat gebeurt door nauwe samenwerking met zorginstanties, de strafrechtketen en – waar nodig – door eigen optreden.

Lees ook Inspectie waarschuwt voor verschillen in aanpak radicalisering

Inlichtingendiensten blijven daarnaast gericht op het verstoren van netwerken en het opsporen van geradicaliseerde individuen, om zo toekomstige aanslagen te voorkomen.

Bron: AIVD