Met de laatste uitzending van ‘De Slimste Mens’ in de oude personeelsbezetting is, helaas, niet meteen het doek gevallen voor ’s lands bekendste populist annex populistenvreter Maarten van Rossem. Zijn typisch, nasale stemgeluid vol veronderstelde wijsheden kabbelt vermoedelijk nog wel even door in podcasts, theaters, talkshowoptredens en zijn eigen tijdschrift. Maar o! wat is Nederland toe aan het afhaken van dit onvermoeibare, als intellectueel beschouwde dwaallicht.

 

Hans van Willigenburg, TPO, 6 februari 2025 – In een eerdere TPO-bijdrage beschreef ik mijn succesvolle afkickproces van de meligheden van mediapersoonlijkheid Marcel van Roosmalen. Daarbij benadrukte ik dat het afkicken op zichzelf niet moeilijk zou moeten zijn en nam ik de volle verantwoordelijkheid voor het feit dat het me in eerste instantie desondanks niet lukte (later gelukkig wel).

Wat dat betreft is het uitgangspunt bij Maarten van Rossem een stuk rooskleuriger: ik bén al afgekickt!

Sinds ik hem enkele jaren geleden half-kwijlend bij een talkshow hoorde uitleggen dat ‘het wegvallen van de verzuiling’ in z’n eentje zowat de verklaring was voor de opkomst van het verderfelijke populisme, en de andere tafelgasten deze simplistische opvatting aanhoorden alsof ze een gereïncarneerde profeet aanhoorden, heb ik Maarten van Rossem succesvol uit mijn leven gebannen, dat wil zeggen: op een paar toevallige, onbedoelde, kortom, niet-geplande ‘ontmoetingen’ op radio en tv na.

Van Rossem’s naam ligt namelijk opgeslagen in de Rolodex van zo’n beetje elke Hilversumse redactie, dus blijft er altijd een gevaar loeren met hem geconfronteerd te worden. Hij is op zijn beurt immers nooit te beroerd over willekeurig welk onderwerp zijn voorspelbare, niet-verontrustende mening te komen geven.

De kalmeringspil van Nederland

Want, let wel, dat is zijn eeuwige aantrekkingskracht: wat er in de wereld of in de politiek ook gebeurt, Maarten knipt de gebeurtenis terug tot iets overzichtelijks waarbij Nederlanders de volgende dag, zonder trillende handjes, hun broodtrommeltje kunnen vullen. Als historicus heeft hij onder alle omstandigheden een eindeloze reeks verhalen en vergelijksmaterialen tot zijn beschikking om het volk een geestelijke kalmeringspil toe te dienen.

Sowieso heeft het iets geruststellends als een historicus, in dit geval van Rossem, een nog nagloeiende actualiteit de wind uit de zeilen neemt door te verkondigen dat het toen en toen en toen niet veel anders was. De kijker haalt min of meer bij voorbaat al opgelucht adem als zijn slobbertrui en koudbloedige oogopslag in beeld verschijnen en zijn nasale stemgeluid richting microfoon begint te dwarrelen, denkende: ‘gelukkig! Maarten gaat alles voor mij relativeren’.

De kunst van het downplayen

Het staat me bij dat van Rossem niet lang na 9/11 zelfs het via vliegtuigen doorboren van twee zakentorens in New York wist te downplayen. Met een gezicht dat uitstraalde dat de wereld in precies dezelfde snelheid om zijn as draaide als voor de aanslag van de Saoediërs en in zijn thuisstad Utrecht de terrasjes als vanouds geopend waren meldde Van Rossem op lijzige toon dat de beperkte bewapening van de overvallers (messen!) toch bewees dat het hier geen al te machtige groep individuen betrof.

En dat we alsjeblieft niet de fout moesten maken deze aanslag al te zeer op te blazen, mind you, op het moment dat ze in New York het aantal slachtoffers nog aan het tellen waren en de ravage nog aan het opruimen. (Dat 9/11 achteraf de toon gezet heeft van deze eeuw en zijn downplayen ervan eerder cabaret betrof dan nieuwsanalyse, draagt gek genoeg niemand hem na.)

Dat Maarten van Rossem een twintigste-eeuwer is (van 1943), kunnen we hem moeilijk verwijten. En dat hij zich ogenschijnlijk door het leven beweegt alsof de Nederlandse verzorgingsstaat zich nog steeds op z’n hoogtepunt bevindt en elk verdord grassprietje in het stadspark van staatswege door een sappiger sprietje vervangen wordt, wie kan het de historicus / schnabbelaar / veelgevraagde spreker kwalijk nemen?

Ernstiger is het dat hij, met zijn veronderstelde intellect, nooit een begin heeft gemaakt met het leggen van de vinger op de zere plek: net zoals hij kwaadaardige Saoediërs die op het World Trade Centre afvlogen van het eerste moment heeft weggeredeneerd is hij altijd een brave adjudant van de multiculturele samenleving geweest en gebleven, en heeft hij de adepten van de mohammedaanse godsdienst – waar hij als atheïst niet bepaald warme banden mee onderhoudt – in het ergste geval beschreven als rare fanatiekelingen die je als tolerante Nederlander helaas hun gang moet laten gaan met hun vreemde hobby.

Sussen, schamperen en bevestigen

Hier komen we nogmaals bij kern van Maarten van Rossen, of liever de BV Van Rossem: sus “de Nederlander” in slaap. Geef hem het gevoel dat hij in het fijnste land ter wereld woont. Noem iedereen “idioot” of “van de pot gerukt” die er andere opvattingen op nahoudt dan in polderland-Nederland te doen gebruikelijk is. Verklaar Amerika voor “gek” omdat het in meerderheid op een kennelijk tot de verbeelding sprekende vastgoedbaas stemt en niet luistert naar jou als Nederlandse Amerika-deskundige.

Lever meningen die de kijkers thuis of de mensen in de zaal bevestigen in het idee dat we alleen in dit landpuntje van Europa begrijpen hoe het werkelijk zit. En stuur ambtenaren naar huis met de boodschap dat in coma blijven liggen een goed idee is, want dat ze zodoende de ‘populisten’ – die de status quo wél willen veranderen – lekker dwarsbomen. Dit allemaal uitgesproken op een eentonige, van elke twijfel gespeende grondtoon: want in het wereldbeeld van Maarten van Rossem verschuift er zelden of nooit iets ten opzichte van zijn eigen (grijze) gelijk.

Maarten van Rossem: de populist die populisten veracht

Uiteindelijk blijkt Maarten van Rossem bijna alles te zijn wat hij zijn favoriete tegenstanders, de ‘populisten’, verwijt: nostalgisch, nationalistisch, het publiek naar de mond pratend en met een voorliefde voor makkelijke oneliners. Van Rossem is de gedroomde ‘invulling’ van wat de gemiddelde Nederlander als een intellectueel beschouwt: iemand die met eindeloos veel historische voorbeelden en argumenten omkleedt steeds weer tot de conclusie komt dat diezelfde gemiddelde Nederlander op z’n krent mag blijven zitten. Voor die laatste conclusie heeft hij ook nog eens het perfect bijpassende postuur.

Ofwel, Nederland is ontzettend toe aan een Maarten van Rossem-loze blik op de toekomst.