In augustus braken er protesten uit in Indonesië. Ze begonnen vanwege een huisvestingsvergoeding voor parlementariërs, van tot wel 10 keer het minimumloon in Jakarta. Maar de protesten explodeerden na een filmpje van maar dertig seconden. Dit filmpje laat zien hoe bij een protest een pantservoertuig van de politie een scootertaxichauffeur doodrijdt. Politieke influencers speelden een belangrijke rol bij het delen van dit filmpje, de organisatie van de protesten, en de eisen die de beweging stelde. Maar hun vaak constructieve rol wordt overschaduwd door zorgen over hun motivaties, hun sociale klasse die niet aansluit bij de beweging, en onderlinge ruzies. In deze blog beschrijven we deze ontwikkelingen aan de hand van drie bekende influencers in Indonesië die een belangrijke rol speelden in de protesten.
Mainstream en sociale media tijdens de protesten
The revolution won’t be televized. De leus die ooit ageerde tegen raciale segregatie in de VS—vereeuwigd door Gil Scott-Heron in 1971—voelt in Indonesië nog steeds actueel. De protesten in augustus en september werden door de traditionele media, inclusief televisie, vaak afgedaan als rellen en provocaties. Ondertussen werden de protesten vanuit de straten online gedeeld in trillende beelden, gefilmd met mobiele telefoons.
Het filmpje dat de protesten escaleerde laat Affan Kurniawan zien, een 21-jarige scootertaxichauffeur in Jakarta. On 28 augustus 2025 werd hij overreden door een pantservoertuig van de politie terwijl hij door een protestgebied reed. Hij was onderweg om eten te bezorgen. Een gewone bestelling, op een gewone werkdag—die hem zijn leven kostte. En alles stond op camera: Affan viel, het politievoertuig overreed hem, demonstranten schreeuwden van ontzet, en de politie reed door. Een jonge man, voorgoed verdwenen, maar zijn moord is voor altijd vastgelegd op film… en direct gedeeld online—onder andere door politieke influencers.
Politieke influencers zijn burgers zonder een institutionele achtergrond zoals een politieke partij of een NGO, die over politiek posten op sociale media. Hun content kan volledig uit politiek bestaan of grotendeels over een ander onderwerp gaan, zoals mode of videospellen. Ze plaatsen berichten over de politiek uit een verlangen om de maatschappij te veranderen, maar worden ook soms betaald door politieke partijen of campagnebureaus. Zodoende vervagen politieke influencers de grenzen tussen politieke professionals, activisten, en geëngageerde burgers, en hun succes komt meer voort uit de verbondenheid die hun volgers met hen voelen dan uit hun politieke expertise. Hoewel politieke influencers interesse in politiek kunnen aanwakkeren, veroorzaken ze ook politiek cynisme.
Politieke influencers in Indonesië
Met een van de hoogste aantal uren op TikTok per gebruiker lijkt Indonesië vruchtbare grond voor politieke influencers. Ze zijn immens populair met volgeraantallen die oplopen tot in de miljoenen, verspreid over verschillende sociale platformen.
Sommige politieke influencers richten zich op algemene politieke socialisatie van de Indonesische jeugd. Ferry Irwandi (2 miljoen volgers op YouTube en 3 miljoen op Instagram) produceert YouTube filmpjes over de Indonesische politiek, meestal educatief maar soms ook kritisch op de overheid. Hij is de oprichter van het Malaka Project, een educatief platform dat de jeugd helpt na te denken over sociale, politieke en economische onderwerpen.
Andere politieke influencers richten zich op de mediaberichtgeving over politiek. Met bijna 19 duizend volgers op Instagram, bekritiseert Gusti Aju Dewi het nieuws. Ze brengt sensationele koppen, misleidende narratieven, en framing aan het licht die groepen en bewegingen oneerlijk verslaan. Haar doel is, naar eigen zeggen, om conflicten tussen gelijkgestemde groepen tegen te gaan, die veroorzaakt worden door onzorgvuldige berichtgeving.
Tot slot zijn er politieke influencers die zich direct op verkiezingen richten. Andhyta F. Utami, beter bekend als Ufatami (meer dan 100 duizend volgers op Instagram), lanceerde met mede-influencers bijakmemilih.id voor de verkiezingen van 2024. De website legt de geschiedenis bloot van alle kandidaten, een game-changer voor kiezers die veel relatief onbekende kandidaten gepresenteerd krijgen.
Influencers op de barricaden
Bij de protesten van augustus 2025 speelden politieke influencers een belangrijke rol door het mobiliseren van collectieve woede, de organisatie van de demonstraties, en de formulering van eisen aan de overheid. Samen met vele burgers, deelden politieke influencers de beelden van Affan Kurniawan’s dood. Maar omdat zij al voor de protesten veel volgers hadden, mobiliseerden hun berichten waarschijnlijk veel meer mensen dan die van andere burgers. Op dezelfde manier konden de demonstraties effectief georganiseerd worden, doordat onder andere politieke influencers de plaatsen en tijden van de protesten deelden.
Ferry Irwandi, was op straat aanwezig bij de demonstraties, waar hij zij aan zij met andere activisten demonstreerde en gepassioneerde speeches gaf. Gusti Aju Dewi kaartte, samen met anderen, misinformatie en vooroordelen over de protesten in de traditionele media aan.
Maar politieke influencers namen pas echt een voortrekkersrol toen er eisen werden gesteld. Afutami was een van de influencers die in naam van de demonstranten 17 korte termijn- en 8 lange termijneisen stelden, direct gericht aan de president, het parlement, de politie, en andere instituties. De eisen gaan over hervormingen met betrekking tot democratie, transparantie, en demonstratierecht en werden gepubliceerd op bijakmemantau.id. Deze website geeft aan in hoeverre er aan de eisen wordt voldaan. Het noemt bijvoorbeeld vooruitgang op het gebied van parlementaire hervormingen omdat de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden zegt de transformatie te willen leiden. Maar hoewel de overheid akkoord is gegaan met de eisen, is er over het algemeen weinig vooruitgang zichtbaar.
Representatie en onderlinge onenigheid
De prominente rol van politieke influencers in de protesten werd niet altijd gewaardeerd door andere demonstranten. Ook hebben influencers onderling ruzie.
Afutami werd aanvankelijk geprezen voor haar toewijding tijdens de protesten. Maar er was ook twijfel. Kan een influencer echt de problemen begrijpen van mensen onderaan de samenleving? Of probeert ze slechts haar online merk op te bouwen? De scepsis groeide en Afutami werd defensiever. Toen landelijk tijdschrift Tempo Magazine haar op de voorpagina zette sloeg de vlam in de pan. Het prominente interview leek de vermoedens te bevestigen dat ze de protesten gebruikte voor haar eigenbelang. En haar gezicht op een magazine symboliseerde dat ze geen onderdeel was van de sociale klasse waarvoor ze zei te vechten. De kritiek veranderde snel in intimidatie en bedreiging, en uiteindelijk deactiveerde ze haar accounts.
Ferry Irwandi en Gusti Aju Dewi werden niet aangevallen door het publiek, maar vervielen in onderlinge strijd. Ferry deelde een poster aan zijn miljoenen volgers waarop stond: “Ze zijn niet vermist, ze zijn ontvoerd.” Dit refereert aan twee demonstranten die tot voorkort vermist waren,[1] terwijl 33 andere vermiste demonstranten werden teruggevonden op politiebureaus—onder arrest zonder kennisgeving aan de buitenwereld. Gusti Aju betichtte hem van het verspreiden van misinformatie en het stoken van verdeeldheid. De ruzie werd publiekelijk uitgevochten in Instagram stories.
Voorbij het gerommel
Wat niet op televisie te zien is wordt versterkt op sociale media, waaronder politiegeweld, misinformatie, en ruzies tussen influencers. Deze politieke influencers kunnen belangrijke problemen uitlichten door via virale content verandering te eisen. Maar ze kunnen ook de focus van een beweging verwateren door onderling geruzie.
In dit geval is de democratisering van informatie dus een mes dat aan twee kanten snijdt. Het kan gemarginaliseerde stemmen verheffen en collectieve identiteit en actie mobiliseren. Maar het kan bewegingen ook splijten, demonstranten tegen elkaar opzetten, en een beweging doen vergeten waar ze eigenlijk voor vochten.
[1] Hun lichamen zijn recentelijk gevonden in een afgebrand gebouw, dicht bij de protesten. Er is nog veel onduidelijk over hun dood.
