De rechtbank in Den Haag oordeelde deze woensdag dat het Openbaar Ministerie (OM) in maart 2022 gerechtigd was om een vertrouwelijk gesprek tussen journalisten van De Correspondent en Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel af te luisteren. Dit gebeurde in het kader van het onderzoek naar de mondkapjesdeal die zij met de overheid hadden afgesloten. De rechtbank erkent dat het afluisteren een inbreuk maakte op het recht op bronbescherming, maar stelt dat deze inbreuk gerechtvaardigd was vanwege het strafrechtelijke belang.

 

Redactie, TPO, 26 februari 2025 – Het OM was kort voor het vertrouwelijk gesprek een strafrechtelijk onderzoek begonnen naar de betrokkenen, die verdacht werden van oplichting, verduistering en witwassen.

De journalisten van De Correspondent spraken op 25 maart 2022 in Vorden zeven uur lang met de bestuurders van de Stichting Hulptroepen Alliantie over de aanleiding, achtergrond en de gang van zaken van het Nederlandse hulpmiddelenbeleid en de mondkapjesdeal, en op hun eigen rol en betrokkenheid daarbij.

Ze ontdekten anderhalf jaar later dat hun gesprek was afgeluisterd. De Correspondent stelde dat deze afluisterpraktijk onrechtmatig was, aangezien het de bescherming van hun bronnen betreft, en vroeg de rechter om zich uit te spreken over dergelijke ingrepen.

De rechter oordeelt echter dat het OM terecht inbreuk heeft gemaakt op de bronbescherming, gezien het strafrechtelijke belang van het onderzoek. De afluisteractie was gericht op de verdachten en niet op de journalisten zelf, aldus het OM. De journalisten hadden een reconstructie van de omstreden mondkapjesdeal willen maken, wat hen in de ogen van het OM in een belangrijke informatiepositie plaatste.

Rechtelijke uitspraak

“Het Openbaar Ministerie heeft in een lopend strafrechtelijk onderzoek een gesprek afgeluisterd tussen drie verdachten en de journalisten. De rechtbank komt tot het oordeel dat het Openbaar Ministerie daarmee inbreuk heeft gemaakt op het recht op bronbescherming, maar dat deze inbreuk gelet op het strafrechtelijk belang bij waarheidsvinding kan worden gerechtvaardigd. De rechtbank zal wel oordelen dat de Staat onrechtmatig heeft gehandeld door in strijd met artikel 10 EVRM en artikel 126aa lid 2 Sv reeds vóór de machtiging van de rechter-commissaris het proces-verbaal met het uitgewerkte tapverslag in de strafvorderlijke procedure te gebruiken. Daarnaast had de Staat op grond van de (destijds geldende) oude Aanwijzing de journalisten eerder op de hoogte van het afluisteren kunnen en moeten brengen”, luidt de uitspraak.

‘Het OM had tijdig moeten informeren over de afluisteractie’

Wel concludeert de rechtbank dat het OM de journalisten eerder op de hoogte had moeten stellen van het afluisteren. Het afgeluisterde gesprek werd door het OM uitgetypt en in oktober 2023 naar de advocaten van de verdachten gestuurd, zónder dat de journalisten hiervan op de hoogte waren.

Pas in februari 2024 kwam het uitgewerkte tapverslag bij de rechter-commissaris terecht, wat de rechtbank als onrechtmatig beschouwt. De rechter benadrukt dat de rechterlijke controle pas plaatsvond nadat het afgeluisterde materiaal al in de strafzaak was gebruikt.

Volgens het OM was de afluisteroperatie niet gericht op de journalisten, maar op de verdachten. Dit zou betekenen dat de journalisten per ongeluk in de afluisteroperatie waren terechtgekomen. Toch was de rechter van mening dat het OM een zorgvuldiger procedure had moeten volgen, door de journalisten tijdig te informeren over de afluisteractie en de inhoud daarvan.

De Correspondent heeft schadevergoeding gevorderd, maar niet toegelicht welke schade zij door het gebruik van het proces-verbaal in de strafzaak vóór de machtiging van de rechter-commissaris en het te laat informeren heeft geleden. Daarom wijst de rechter deze vordering af.

‘Voer gesprekken bij voorkeur op de redactie’

Hoofdredacteur Rob Wijnberg van De Correspondent reageert op het oordeel en noemt het positief dat de rechter erkent dat er sprake was van een inbreuk op de bronbescherming. Tegelijkertijd uit Wijnberg zijn teleurstelling dat de rechter dit afluisteren gerechtvaardigd vindt. De Correspondent overweegt nog vervolgstappen,.

Wijnberg spreekt zich uit over de noodzaak voor journalisten om voorzichtig om te gaan met vertrouwelijke gesprekken, door deze bij voorkeur op de redactie te voeren. Daar heeft het OM geen toegang tot gesprekken.

De zaak heeft grotere implicaties voor de persvrijheid en het recht van journalisten om vertrouwelijke informatie te verkrijgen. Het oordeel van de rechtbank roept belangrijke vragen op over de balans tussen het recht op bescherming van bronnen en de mogelijkheid van het OM om strafrechtelijke onderzoeken effectief uit te voeren.

Bron: ANP