Wie zich eenmaal met taal bezighoudt, raakt niet snel uitgedacht. Dat geldt ook voor mijn lezers. Het levert de interessantste vragen op, zoals deze van een zzp’er voor een grote Nederlandse gemeente. Haar functie wordt die van ‘kwartiermaker’ genoemd. En daar is deze freelance medewerker van de gemeente niet blij mee. ‘Kwartiermaker’ is namelijk afkomstig uit de wereld van defensie. Of om Wikipedia aan te halen: ‘Kwartiermaker is van oorsprong een militaire term voor troepen die vooruit worden gestuurd om voorbereidingen te treffen voordat de rest van de militairen arriveert. In overdrachtelijke zin: iemand die belast is met de voorbereiding, de organisatie van iets geheel nieuws; voorloper, wegbereider.’

‘Ik ben al met mijn leidinggevenden in gesprek om deze term te onderzoeken, wat ze een goed idee vinden’, aldus de medewerker. Zelf kwamen ze met verkenner – maar ook dit bleek bij navraag weer een militaire term.

Een ander woord voor ‘kwartiermaker’ dus, of verkenner. De term ‘voorloper’ wordt het in ieder geval niet. Dat woord is niet alleen een wat vreemde functiebeschrijving, maar ook een validisme. Je moet immers wel kunnen lopen om een voorloper te kunnen zijn. De term ‘wegbereider’ is dan al interessanter – al legden de Romeinen al die wegen toch vooral voor hun troepen aan. Toch leest het wat vreemd, een ‘wegbereider’ als gemeentelijke functie. Daarbij klinkt het nogal infrastructureel.

Nu kun je je natuurlijk afvragen of het sowieso erg is dat woorden een militaire oorsprong hebben. Voor degenen die pacifisme en vrede bepleiten wel, of die democratisering en eigenaarschap hoog in het vaandel hebben. Taal zet mensen in hun kracht, of maakt (en houdt) ze afhankelijk, zo weet ook deze gemeentemedewerker.

Andere termen die (in gesprek met mensen met wie ik dit bespreek) voorbij komen zijn ‘verbinder’, ‘katalysator’ en ‘curator’, zo schrijft ze. ‘Maar ik vind ze allemaal niet zo integer. Veel termen voelen alsof er van buitenaf iets op (een wijk) gelegd wordt.’

Een functie als ‘kwartiermaker circulair’ zoals deze oorspronkelijk heette, is niet toegankelijk

Een woord als ‘wijkontwikkelaar’ en ‘wijkondersteuner’ reflecteert totaal verschillende uitgangsposities en machtsverhoudingen. In het eerste geval legt iemands diens visie aan een wijk op, in het tweede werkt die juist ter ondersteuning van die wijk.

Om een goed alternatief te vinden is het belangrijk de functie te begrijpen. Gelukkig heeft de kritische kwartiermaker in kwestie de vacaturetekst bijgeleverd. Daaruit blijkt dat de kwartiermaker de taak heeft om het netwerk aan bewoners, initiatieven, leefwerelden en organisaties met elkaar in een specifieke wijk rond circulaire vraagstukken zichtbaar te maken, aan elkaar te koppelen en te ondersteunen.

Dit brengt mij tot het alternatief ‘circulaire wijkondersteuner’, waarbij circulair niet alleen betrekking heeft op de circulaire transitie zelf, maar ook op het idee van een ronde cirkel waarin alles met alles verbonden wordt en niets verloren gaat. Een nog toegankelijker en eenvoudiger alternatief zou ‘duurzame wijkondersteuner’ kunnen zijn of ‘spaarzame wijkondersteuner’. Veel mensen begrijpen immers niet helemaal wat een term als circulariteit inhoudt.

Maar belangrijker dan het juiste nieuwe woord is het actief nadenken over functies. Een functie als ‘kwartiermaker circulair’ zoals deze oorspronkelijk heette, is niet toegankelijk. Dit betekent dat veel wijkbewoners niet goed zullen begrijpen wat deze gemeentemedewerker doet, wat ze van deze persoon kunnen verwachten, of welk initiatief of idee ze zelf aan kunnen dragen. Hiermee blijft de gemeente op afstand en blijft de lokale overheid een gesloten bubbel. Dat laatste is weliswaar wel circulair, maar ook elitair. Een democratische overheid beweegt tussen en met haar mensen in een toegankelijke taal voor en van allemaal.

Lees verder: