In 1894, toen de vakbond in de Verenigde Staten nog machtig was, viel het raderwerk van de Amerikaanse economie stil. Wat begon als een staking van de spoorwegen tegen Pullman, de voornaamste fabrikant van treinwagons, groeide uit tot een landelijke strijd tussen de arbeidersbeweging en de federale overheid. Kopstuk van de staking, de socialist Eugene Debs, werd vastgezet wegens het dwarsbomen van de landelijke postbezorging. In 1918 werd hij opnieuw opgesloten. Zijn tirades tegen de Amerikaanse interventie in de oorlog in Europa kwamen hem op de veroordeling vanwege ‘ondermijning’ te staan. Niettemin stelde hij zich in 1920 kandidaat voor het presidentschap. Hij werd de eerste die vanuit de cel het Witte Huis probeerde te bereiken.

Of gevangenisspijlen Donald Trumps politieke ambities gaan tegenhouden moet nog blijken. De route naar het presidentschap kán worden afgesloten, maar daarvoor moeten nog verschillende hamers vallen. Ten eerste moet Trump veroordeeld worden in de pas geopende zaak United States vs Donald Trump – grote kanshebber voor rechtszaak van de eeuw. Daarin wordt hem, net als Debs destijds, obstructie ten laste gelegd, maar dan een graadje erger. Door Debs liep het treinverkeer spaak. Trump, zo luidt de aanklacht, poogde de Amerikaanse democratie te doen ontsporen. Als het oordeel van de jury ‘schuldig’ luidt, kan er nog een zaak komen, gebaseerd op de wet die gebiedt dat personen die betrokken waren bij ‘opstand of rebellie’ geen publiek ambt meer mogen bekleden.

Ongeacht de uitkomst van de in totaal 78 strafrechtelijke aanklachten die Trump inmiddels verzameld heeft, blijkt welke gedachtekronkels het trumpisme kan voortbrengen. Die volgen een patroon: hoe scherper en belastender de aanklacht, hoe absurder de verdediging.

Trump kreeg van alle kanten te horen dat hij de eerlijke verliezer was

Het begint met onderwerping aan het oordeel van een jury, grondwettelijk verankerd als een basisprincipe in de Amerikaanse rechtsgang. Trump en aanhang willen dat de zaak, die dient in Washington D.C., verplaatst wordt. Een jury in D.C. zou volgens hen per definitie anti-Trump zijn. Nu stemt in de Amerikaanse hoofdstad 95 procent Democratisch, maar de wet schrijft – niet onlogisch – voor dat een zaak moet dienen daar waar de vermeende misdaad plaatsvond. Trump eist berechting in West-Virginia (niet toevallig de staat waar hij de op een na beste uitslag kreeg tijdens de vorige presidentsverkiezingen). Dan had hij dáár zijn achterban maar moeten oproepen om naar het Capitool op te trekken op de dag dat de verkiezingsuitslag van 2020 werd vastgesteld.

Punt twee gaat over de vrijheid van meningsuiting. Trump en de zijnen roepen dat de ex-president beknot wordt in het recht te zeggen wat hij wil. Jack Smith, de openbaar aanklager, geeft ruiterlijk toe dat Trump in zijn recht stond om te verkondigen dat Joe Biden op frauduleuze wijze gewonnen had en dat hijzelf eigenlijk president had moeten zijn, ongeacht of deze aantijging een basis in de feiten heeft. Anders gezegd: Smith herinnerde het publiek eraan dat vrijheid van meningsuiting ook geldt voor leugens, of je nu president bent of niet.

Wat niet mag, is de vice-president (procedureel verantwoordelijk voor het vaststellen van de verkiezingsuitslag) onder druk zetten om de einduitslag te wijzigen. Ook is het verboden om met handlangers een plan te smeden waarmee stembusresultaten uit verschillende staten terzijde kunnen worden geschoven. Dat is wat Trump gedaan heeft, concludeert Smith, en dat komt neer op samenzwering tegen de Verenigde Staten.

Wel belangrijk is of er sprake was van doelbewust handelen door Trump. Wil het tot veroordeling komen, dan moet worden aangetoond dat hij willens en wetens een poging deed een legitieme verkiezingsuitslag teniet te doen. Uit de bewijsstukken, journalistieke reconstructies en memoires van zijn medewerkers is gebleken dat Trump van alle kanten te horen kreeg dat hij de eerlijke verliezer was. Het lijkt er sterk op dat de weigering om die realiteit te aanvaarden een nieuwe poging om president te worden gaat blokkeren.