Als er een conflict is dat het jaar 2024 heeft beheerst, dan is het de nietsontziende oorlog die Israël in Gaza voert. Niet alleen in het Midden-Oosten, maar ook in het Westen, op de straten van de grote steden en op de universiteiten, had de oorlog het afgelopen jaar een grote weerslag. En hoewel zij vernietigender is dan de conflicten in de decennia ervoor, met een hoge tol als het om burgerslachtoffers gaat, voert zij terug naar reflecties op de geschiedenis van Israël, en daarmee de geschiedenis van de omgang met de Holocaust en antisemitisme.

Wij deden journalistiek verslag van wat er na de wrede aanslag van Hamas op 7 oktober is gebeurd, maar publiceerden daarnaast met regelmaat essayistische en persoonlijke verhalen, van schrijvers en denkers uit binnen- en buitenland, die zich veel verder uitstrekten dan de gebeurtenissen van de dag. Daarbij streefden wij ernaar verschillende perspectieven aan bod te laten komen, waarin we naast scherpe kritiek op de politiek van Netanyahu ook ruimte maakten voor Joodse en Palestijnse stemmen. Kritiek werd zo afgewisseld met empathie – empathie met de Gazanen, met de Israëlische gijzelaars en hun families, met de trauma’s waar veel Israëli’s mee worstelen. Het internationale perspectief werd afgewisseld met het nationale perspectief.

Van de Brits-Indiase denker Pankaj Mishra publiceerden we een snijdend essay over hoe Israël al tijden de geschiedenis van de Holocaust instrumentaliseert. De Holocaust is de misdaad die alle andere misdaden in de schaduw stelt en de basis voor het bouwwerk van mensenrechten dat na de oorlog is opgericht. Nu Israël ongekend harde aanvallen uitvoert op Gaza en zelfs van genocide wordt beschuldigd, zet het de geschiedenis van de Holocaust in om criticasters tot zwijgen te brengen. Mishra reflecteert op wat dat betekent voor het bouwwerk van mensenrechten en de geloofwaardigheid van het Westen.

Al aan het begin van Israëls vergeldingsactie in Gaza werd gesproken van genocide. Later vroeg Zuid-Afrika het Internationaal Gerechtshof er onderzoek naar te doen en nog weer later vaardigde het Internationaal Strafhof een arrestatiebevel tegen onder andere Netanyahu uit. In februari schreef hoogleraar Holocaust- en genocidestudies Ugur Ümit Üngör een essay over de term genocide, en hoe voorzichtig we moeten zijn met het gebruik ervan. Hij plaatst het Israëlische geweld daarbij in de context van de bloedbaden in het Midden-Oosten.

Marja Vuijsje publiceerde in 2012 het indrukwekkende boek Ons kamp, over de geschiedenis van haar joodse familie en over haar vader, die Auschwitz overleefde. Het boek is tegelijkertijd een geschiedenis van de Nederlandse houding ten aanzien van Israël: van trouwe steun tot groeiende kritiek. In haar essay ‘Hoe te praten over Israël’ voegt Vuijsje er een hoofdstuk aan toe. Via de gesprekken met haar broer, die naar Jeruzalem emigreerde, en de vragen van vrienden geeft ze zicht op haar ambivalente gevoelens.

De Palestijnse schrijver Mahmoud Jouda schreef op ons verzoek een getuigenis van de oorlog in Gaza. Een aangrijpend verhaal over overleven in Gaza, terwijl de raketten inslaan en de voedselsituatie schrijnend is.

Onze correspondente in Israël Simone Korkus schreef meerdere indrukwekkende reportages over Israël na 7 oktober 2023. Het drieluik dat ze over de toekomst van het zionistische project schreef, was fundamenteel, en strekte zich uit naar de geschiedenis van het land. Zoals in het gesprek dat ze met een aantal zogenaamde ‘Nieuwe Historici’ – historici die met een nieuwe blik de ontstaansgeschiedenis van Israël onderzochten – voerde. Ze zijn somber over de toekomst van het land.

Onze redacteur Or Goldenberg keek naar aanleiding van de film Israelism terug op haar nationalistische Israëlische opvoeding en gaf ruimte aan haar groeiende ongemak over het zionisme. Rosa van Gool reageerde op haar stuk; het resultaat was een openhartige briefwisseling over hoe je als jood te verhouden tot Israël.

Schrijfster Jessica Durlacher reisde afgelopen zomer door Israël, het land dat zij als een tweede thuis beschouwt. Het leverde een reisverslag op vol gemengde gevoelens: somberheid over de staat van het land, liefde en hoop.

En tot slot het meest recente stuk dat we publiceerden, in ons kerstnummer. Daarin schrijft Margalith Kleijwegt over het antisemitisme dat is opgelaaid na 7 oktober. Daar maakt ze zich zorgen over, maar niet minder verontrust is ze over het Israëlische geweld in Gaza. En over de reacties vanuit de joodse gemeenschap, die zich meer uit over het antisemitisme dan over de vernietigende politiek van Israël. ‘Niet namens mij’, is de kop die ze het stuk gaf. Dé joodse gemeenschap bestaat niet en wat er namens haar wordt verkondigd, onderschrijft ze niet.